Η σμαραγδένια τράπεζα
Η σμαραγδένια Τράπεζα, ένα περίφημο αλχημιστικό κείμενο που χρονολογικά τοποθετείται γύρω στον 12ο αιώνα, αναφέρει ως εξής τις μεγάλες αρχές της αλχημείας:
«Είναι αλήθεια, βέβαιο και εξακριβωμένο: αυτό που βρίσκεται κάτω είναι το ίδιο μ' αυτό που βρίσκεται επάνω, και αυτό που βρίσκεται επάνω είναι το ίδιο μ' αυτό που βρίσκεται κάτω, ώστε να συντελεστούν τα θαύματα του ενός πράγματος... Και όπως όλα τα πράγματα υπήρξαν και προήλθαν από το Ένα, έτσι όλα αυτά τα πράγματα γεννήθηκαν απ' αυτό το μοναδικό, με προσαρμογή. Ο 'Ήλιος είναι ο πατέρας του, η Σελήνη η μητέρα του, ο άνεμος το έφερε στο σπλάχνο του, η Γη είναι η τροφός του... Η δύναμή του είναι η απεριόριστη Γη... Θα χωρίσεις τη γη από τη φωτιά, το ανεπαίσθητο από το χονδρό, απαλά, με μεγάλη τέχνη. Ανεβαίνει από τη γη προς τον ουρανό και ξανακατεβαίνει αμέσως στη γη και συλλέγει τη δύναμη των ανώτερων και κατώτερων πραγμάτων. Έτσι θα αποκτήσεις όλη τη δόξα του κόσμου και γι' αυτό κάθε σκότος θα μακρύνει από σένα. Είναι η δυνατή δύναμη κάθε δυνάμεως, γιατί θα νικήσει κάθε ρευστό και θα διεισδύσει σε κάθε στερεό... Έτσι δημιουργήθηκε ο κόσμος... Αυτή είναι η πηγή των θαυματουργών προσαρμογών που υποδεικνύονται εδώ... Γι' αυτό ονομάστηκα Ερμής ο Τρισμέγιστος, γιατί έχω συγκεντρώσει Τα τρία κομμάτια της φιλοσοφίας του σύμπαντος. Αυτό που είπα για την επιχείρηση του Ήλιου είναι πλήρες».
Οι αλχημιστές αποδίδουν στη Σμαραγδένια Τράπεζα μυθική προέλευση: το κείμενό της είχε χαραχθεί σε πλάκα από σμαράγδι (απ' όπου και ο τίτλος της) προσωπικά από τον ίδιο τον Ερμή και βρέθηκε στον τάφο του. Οι ιστορικοί προσπάθησαν να καθορίσουν τη χρονολογία του κειμένου αυτού που το περιεχόμενό του διατηρείται πιστά σε χειρόγραφο του 13ου αιώνα.
Η Σμαραγδένια Τράπεζα φαίνεται πως αποτελεί μετάφραση αραβικού κειμένου (πιθανώς του 10ου αιώνα) που και αυτό με τη σειρά του είναι μετάφραση από ελληνικό πρωτότυπο κείμενο πολύ παλαιότερο (πιθανώς του 4ου αιώνα). Από πρώτη όψη το κείμενο παρουσιάζεται τελείως ακατανόητο με στομφώδη έκφραση. Όμως για τους γνώστες της Ερμητικής φιλοσοφίας και της αλχημείας το περίεργο αυτό κείμενο χαρακτηρίζεται από βαθύ νόημα, γιατί εκφράζει την αρχή της κοσμικής ενότητας, την αναλογία και την αντιστοιχία όλων των τμημάτων της Δημιουργίας, όπως ανάμεσα στη Δημιουργία και τη «Μεγάλη Τέχνη».
Πέρα όμως απ' αυτό, ο συγγραφέας του κειμένου μοιάζει να γνωρίζει ότι τα άστρα αντλούν την ενέργειά τους από τη μεταστοιχείωση των στοιχείων, μια και αυτό που αποκαλεί «επιχείρηση του Ηλίου» είναι, όπως γνωρίζουμε σήμερα, η θερμοπυρηνική σύντηξη, στην οποία οφείλεται η ενέργεια που εκπέμπει ο ήλιος.