O καφές και το τσάι που πίνουμε προέρχονται από την εκχύλιση των συστατικών των καρπών του καφέ και των φύλλων του τσαγιού.

Το δραστικό συστατικό του καφέ είναι η καφεΐνη, η οποία περιέχεται και σε άλλα αφεψήματα, σε πολύ μικρότερη όμως ποσότητα. Έτσι για παράδειγμα, ενώ ο καφές έχει 90 mg/150 mL, το τσάι έχει μόλις 40 mg, η κόκα κόλα 16 mg και το κακάο 4 mg. Ο ντεκαφεϊνέ καφές, όμως, περιέχει μόνο 3 mg/150 mL.

Λίγη από την ιστορία τους ...

Καφές: Συνήθως ο καφές ως προϊόν μας παραπέμπει στη Βραζιλία. Η ιστορία του όμως ξεκινά από τη Αραβική χερσόνησο και συνδέεται με πλήθος μύθων.

Ο παλιότερος χρονολογείται στον 9ο αιώνα μ.Χ. και σχετίζεται με ένα γιδοβοσκό της Υεμένης, τον Καλντί, ο οποίος παρατήρησε πως οι γίδες του έτρωγαν τους καρπούς από ένα δένδρο που τις έκανε ζωηρές και ενεργητικές. Δοκιμάζοντας και ο ίδιος εντυπωσιάστηκε από την αίσθηση ευφορίας και ετοιμότητας που απέκτησε. Το μυστικό της ευφορίας το μοιράστηκε με τον ηγούμενο (ιμάμη) του κοντινού μοναστηριού ο οποίος ετοίμασε ένα εκχύλισμα από τους καρπούς, το ήπιε και έμεινε άυπνος εκείνο το βράδυ. Έτσι το συνέστησε στους μοναχούς της μονής για να αντέχουν τις αγρυπνίες.

Η εξάπλωση του καφέ ακολούθησε την εξάπλωση των Αράβων και του Ισλάμ. Ο καφές, όπως τον ξέρουμε, παρασκευάστηκε για πρώτη φορά γύρω στα 1000 μ.Χ. Μέχρι τα 1600 καλλιεργούσαν τον καφέ μόνο στην Αφρική και την Αραβία. Οι Ολλανδοί έφεραν τον καφέ στην Ευρώπη περίπου το 1615, ενώ γύρω στα 1714 αυτό το ρόφημα εμφανίσθηκε στο Παρίσι. Όταν τον 18ο αιώνα Ολλανδοί, Γάλλοι, Άγγλοι, Ισπανοί και Πορτογάλοι θαλασσοπόροι έστησαν τις αποικιακές αυτοκρατορίες τους, εισήγαγαν και την καλλιέργεια του καφέ στην Κεντρική και Νότιο Αμερική και τη Δυτική Αφρική. Μέχρι το 1800 η γιγαντιαία βραζιλιάνικη συγκομιδή μετέτρεψε τον καφέ από προνόμιο των λίγων σε ένα καθημερινό ελιξίριο όλων των ανθρώπων.

Τσάι: Η ιστορία του ξεκινά στην Κίνα τρεις χιλιάδες χρόνια π.Χ. επί του αυτοκράτορα Τσεγκ Νουγκ (Shen Nung). Μερικά φύλλα ενός δέντρου, κάτω από το οποίο καθόταν και έπινε το καθημερινό βραστό νερό του στην ύπαιθρο, έπεσαν στο φλιτζάνι του όταν φύσηξε δυνατά και εκχυλίστηκαν. Ενθουσιασμένος με την γεύση και το άρωμα του ροφήματος που προέκυψε, αποφάσισε να διαδώσει τη χρήση του.

Ο Ινδός πρίγκιπας Bodhi Dharma, ταξιδεύοντας στην Κίνα σε ιεραποστολική εκστρατεία υπέρ του Βουδισμού, κατάφερε να μένει ξύπνιος για την επιτυχία της αποστολής του, χάρη σε μερικά φύλλα ενός τεϊόδεντρου που μασούσε κατά τύχη. Αυτός ήταν η αιτία της διάδοσης του τσαγιού στην Ινδία.

Στην Ιαπωνία υπάρχει ο θρύλος για ένα πρίγκιπα που υπέκυψε στον ύπνο σε ώρα που ήταν απαραίτητο να είναι ξύπνιος. Όταν ξύπνησε, θυμωμένος με τον εαυτό του έκοψε τα βλέφαρα του και εκεί που έπεσαν φύτρωσε τεϊόδεντρο, που του έδωσε τη λύση της τόνωσης και διέγερσης.

Σήμερα το τσάι καλλιεργείται συστηματικά στην Ινδία, την Κεϋλάνη, την Ιαπωνία, την Ιάβα και την Κένυα. Τα φύλλα του είναι πλούσια σε καφεΐνη, τανίνη, αρωματικές ουσίες.

Η παρασκευή του τσαγιού ξεκινά από τα φύλλα του, τα οποία πλένονται, κόβονται και αναμιγνύονται. Στη συνέχεια για την παρασκευή του ροφήματος τα φύλλα εκχυλίζονται στους 60-100 βαθμούς Κελσίου για περίπου 10 λεπτά. Για την απομόνωση των αρωματικών συστατικών του τσαγιού ακολουθεί απόσταξη.  Αυτές στη συνέχεια συμπυκνώνονται, ψύχονται, διηθούνται, ενώ ακολουθεί απομάκρυνση του συμπλόκου τανίνης-καφεΐνης. Το υπόλειμμα αφυδατώνεται και συσκευάζεται. Μεγάλες πληθυσμιακές μελέτες δείχνουν την ύπαρξη συσχέτισης ανάμεσα στην κατανάλωση τσαγιού και τη μείωση του κινδύνου καρδιαγγειακών νόσων.